امام‌رضا(ع) در قاب جهان امروز | گزارشی از مقالاتی که در ششمین کنگره جهانی حضرت رضا(ع)، به بوته نقد و بررسی گذاشته شد
این پژوهش‌ها فریاد می‌زنند آموزه‌های رضوی، کارگاهی همیشه‌فعال است که از دل روایات دیروز، راهکار‌های فردا را می‌سازد؛ راهکار‌هایی برای بازگرداندن انسانیت به کانون خانواده‌ها، جوامع و حتی پیکره خونین جهان.
به گزارش شهرآرانیوز؛ روز گذشته، در پرتو ایام با‌برکت دهه کرامت، اجلاسیه بین‌المللی ششمین کنگره جهانی حضرت‌رضا (ع) با شکوهی آمیخته به عشق و خرد آغاز به کار کرد؛ آغازی برای پاسخ‌گویی به فریاد جهان امروز که آیا میراث رضوی، تنها یادگاری از گذشته است یا نقشه راهی برای فردایی روشن‌تر؟ این کنگره با گردآوری اندیشه‌های نوین از گوشه‌گوشه جهان، در‌پی آن است که ثابت کند سیره امام هشتم (ع) نه در قفس تاریخ، که بر بال امروز پرواز می‌کند.
در ادامه گزیده‌هایی از مقالات این رویداد که دیروز با حضور رئیس‌جمهور آغاز به کار کرد را می‌خوانید؛ از تحلیل فلسفه دعا در مکتب رضوی به‌مثابه سلاحی نرم دربرابر یأس جهانی، تا بازتعریف حقوق زن در پرتو کرامتی که امام‌رضا (ع) در جان تاریخ کاشت و.... این پژوهش‌ها فریاد می‌زنند آموزه‌های رضوی، کارگاهی همیشه‌فعال است که از دل روایات دیروز، راهکار‌های فردا را می‌سازد؛ راهکار‌هایی برای بازگرداندن انسانیت به کانون خانواده‌ها، جوامع و حتی پیکره خونین جهان. اینجا کرامت، شعار نیست؛ مهندسی عملی است برای تمدنی نوین.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر علی خیاط و حجت‌الاسلام‌والمسلمین نعمت‌ا... گلشن‌آبادی:
تجلی کرامت انسان در ادعیه معصومین (ع) با تکیه بر دعا‌های امام‌رضا (ع)
در پژوهشی ژرف‌نگرانه، ادعیه معصومین (ع) به‌ویژه مناجات‌های امام‌رضا (ع) چونان آینه‌ای از تجلیات کرامت انسانی در فرهنگ شیعی واکاوی شده است. این پژوهش با نگاهی نو به فراز‌های دعا‌های برجای‌مانده از ثامن‌الحجج (ع)، تلاش دارد نشان دهد چگونه این مناجات‌های آسمانی، فراتر از درخواست‌های مادی، گفت‌وگوی وجودی انسان با معبود را به تصویر می‌کشند و در این میانه، کرامت ذاتی بشر را که ریشه در نفخه روح الهی (حجر: ۲۹) دارد به سه محور کلیدی گره می‌زنند: «خودشناسی به مثابه شناخت خلیفه‌ا...»، «خداشناسی به‌عنوان غایت حکمت‌آموزی» و «بازسازی جایگاه انسان در نظام احسن آفرینش».
نگارندگان با استناد به سیره رضوی اثبات می‌کنند که ادعیه اهل بیت (ع)، تنها متن‌هایی عبادی نیستند، بلکه سند‌های زنده انسان‌شناسی توحیدی‌اند که با تبیین ابعاد معرفتی (شناخت جایگاه ربوبی)، اخلاقی (تکامل فضائل) و اجتماعی (مسئولیت‌پذیری در‌قبال خلق) کرامت، الگویی جامع برای «تربیت انسانِ صالح» ارائه می‌دهند.
در بخش ابتدایی این مقاله آمده است: دعا در فرهنگ اسلامی، به‌ویژه در تعالیم اهل‌بیت (ع)، صرفا ابزار درخواست حاجت نیست، بلکه مظهری از گفت‌وگوی عارفانه انسان با پروردگار و آیینه‌ای از نگرش ایمانی، معرفتی و اخلاقی ایشان نسبت‌به هستی و انسان است. دعا‌های برجای‌مانده از امامان معصوم (ع)، گنجینه‌هایی سرشار از حکمت، معرفت و انسان‌شناسی ناب هستند.
این ادعیه، با تکیه بر کرامت فطری انسان، او را به خودشناسی، خداشناسی و بازیابی جایگاه حقیقی‌اش در نظام آفرینش دعوت می‌کنند. تأمل در این دعاها، ابعاد معرفتی، اخلاقی و اجتماعی، کرامت انسانی را روشن می‌سازد و ما را به فهمی عمیق‌تر از آموزه‌های انسان‌ساز اهل‌بیت (ع) رهنمون می‌کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر علی جلائیان‌اکبرنیا:
پاسداشت حقوق و کرامت زن در خانواده از نگاه امام‌رضا (ع)
سردرگمی در انتخاب سبک زندگی از مشکلات مهم بشر امروز است. مکاتب مختلف تلاش می‌کنند نوعی از سبک زندگی را براساس مبانی و ایدئولوژی خویش ارائه کنند. اسلام نیز با محوریت قرآن و عترت، سبک زندگی اثر‌بخشی عرضه می‌کند. در نسخه ارائه‌شده ازسوی اسلام، زن جایگاه ویژه و اثر‌بخشی دارد و حفظ حقوق و کرامت وی در ایفای این نقش بسیار مؤثر است.
امامان معصوم (ع) و از آن میان، امام‌رضا (ع) حرمت و کرامت بانوی مسلمان را در منظومه فکری اسلام به‌روشنی ترسیم کرده‌اند. این پژوهش در‌پی آن است که تصویر ارائه‌شده ازسوی امام‌رضا (ع) برای بانوی مسلمان را از لحاظ حقوق و کرامت واکاوی کند.
شناخت کرامت و جایگاه زن در جامعه اسلامی از آن روی ضرورت دارد که باعث هویت‌بخشی به زن مسلمان و دوری از سرسپردگی به فرهنگ‌های غیر دینی می‌شود. جستار حاضر، کرامت واقعی زن را در سر‌سپردن و عملی‌کردن دستورات دین نسبت‌به خود، خانواده و جامعه می‌داند و معتقد است زن و مرد در خلقت مساوی‌اند، اما روحیه لطیف و حساس زن، حراستی ویژه می‌طلبد.
کرامت زن توسط خودش و اجتماع حفظ می‌شود و چگونگی تعامل فردی و اجتماعی با وی در این امر بسیار مؤثر است. زن با‌توجه‌به ساختار روحی و جسمی خاص از شخصیتی ویژه برخوردار می‌باشد. نوع نگرش به زن، حضور وی در جامعه، ازدواج، روابط با همسر، شغل و تأمین مالی از مسائل مهمی هستند که چگونگی حفظ کرامت زن در هر یک از آنها از سوی امام هشتم (ع) ارائه شده است.
دکتر محمدرضا مخبر دزفولی:
حقوق و کرامت انسان در تمدن‌سازی رضوی و مقایسه‌آن با رویکرد غرب
کرامت انسانی و حقوق بشر ازجمله موضوعاتی است که در جهان معاصر به‌ویژه در صدسال اخیر مطرح شده و اهمیت فراوانی یافته است. با‌این‌حال استفاده گسترده ابزاری و شعاری نظام سلطه و غرب سیاسی از این ادبیات، باعث شده است خاستگاه اصلی این مفاهیم یعنی آموزه‌های قرآن و عترت (ع) نادیده گرفته شود و به این پندار که مفاهیم مورد‌اشاره برآمده از تمدن غرب است، دامن زده شود.
این در حالی است که امام‌رضا (ع)، در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی، با حضور در عرصه‌های علمی، سیاسی و فرهنگی، آموزه‌های درخشانی درخصوص کرامت انسان و حقوق اجتماعی، دینی و فردی‌اش ارائه دادند که می‌تواند الگویی ناب برای جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی اسلامی در جهان امروز باشد.
مقاله حقوق و کرامت انسان در تمدن‌سازی رضوی و مقایسه آن با رویکرد غرب با روش توصیفی‌تحلیلی و با استناد به آموزه‌های رضوی، به بررسی مبانی حقوق و کرامت انسان در اندیشه اسلامی و مقایسه آن با نقض سیستماتیک حقوق بشر در تمدن غرب می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امام‌رضا (ع) با تأکید بر حقوق اجتماعی، اقتصادی و معنوی انسان، الگویی تمدنی ارائه می‌دهد که در آن، عدالت، عقلانیت و معنویت و اخلاق محور است؛ درحالی‌که تمدن غرب با ترویج لیبرالیسم سرمایه‌داری، استعمار مدرن و نظام‌های ناعادلانه و ارتکاب انواع جنایات علیه بشریت در زمینه‌های مادی و معنوی، نه‌تنها به کرامت انسان پایبند نبوده، بلکه به‌صورت سیستماتیک به ظلم علیه بشریت ادامه داده است. به بیانی، برتری پارادایم رضوی در تحقق کرامت انسانی را به‌عنوان الگویی برای تمدن‌سازی اسلامی اثبات می‌کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد حسین‌پور‌امینی:
مبانی کرامت انسانی در سیره امام رضا (ع): مطالعه تطبیقی با اعلامیه جهانی حقوق بشر
کرامت انسانی به حیثیتی طبیعی در وجود انسان بماهو انسان توجه دارد که براساس آن، انسان‌ها فارغ از هر رنگ و نژادی با یکدیگر برابر و دارای ارزش و سزاوار احترام هستند. در نظام فکری اسلام، کرامت انسانی به دو قسم ذاتی و اکتسابی تقسیم می‌شود. کرامت ذاتی شامل تمامی بشر می‌شود. بررسی سیره امام‌رضا (ع) نشان‌دهنده تجلیات عینی کرامت انسانی در ابعاد مختلف است. به‌عنوان مثال مشاهده می‌کنیم که ایشان با خدمتکاران خود به‌گرمی رفتار می‌کردند، با آنها هم‌غذا می‌شدند و با آنها مشورت می‌کردند. وقتی به ایشان پیشنهاد می‌شد که برای خدمتکاران سفره جداگانه‌ای بچینند، می‌فرمودند: «خدای همه ما یکی است و مادر و پدر ما هم یکی. پاداش را هم برای اعمال می‌دهند [نه رنگ پوست و شأن اجتماعی]»
در بعد اجتماعی، امام‌رضا (ع) بر رعایت حقوق همسایگان تأکید ویژه‌ای داشتند و می‌فرمودند: «کسی که همسایه‌اش از اذیتش آسایش نداشته نباشد، از ما نیست.» در مواجهه با ادیان دیگر نیز رویکردی عادلانه داشتند. در ماجرای وصیت مرد زردشتی، وقتی قاضی نیشابور، اموال او را میان مسلمانان تقسیم کرده بود، امام فرمود‌ند که: «زردشتیان برای بینوایانِ مسلمان وصیت نمی‌کنند. نامه‌ای به قاضی نیشابور بنویس که همان مقدار از مالیات‌های مسلمانان بردارد و به بینوایان زردشتی بدهد.»
محبت‌ورزی و الفت با مردم، از دیگر جلوه‌های کرامت در سیره رضوی بود. ایشان می‌فرمودند: «اساس خردورزی، پس از ایمان به خدا، جلب دوستی مردم است.» در مناسبات شخصی نیز هیچ‌گاه ندیدند که به خدمتکاران خود دشنام دهند یا با آنها برخورد نامناسبی داشته باشند.
از مقایسه مفهوم کرامت انسانی نظام حقوقی اسلام که نمونه‌ها و جلوه‌هایی از آن در سیره رضوی اشاره شد و اعلامیه حقوق بشر، درمی‌یابیم که این دو از جهت مبنا با یکدیگر متفاوت‌اند؛ به این نحو که کرامت انسانی براساس آیه شریفه (وَلَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‌آدَمَ) (اسراء ۷۰) مبنایی الهی داشته و این کرامت ازسوی حضرت حق به انسان عطا شده است؛ اما در اعلامیه حقوق بشر این‌گونه نبوده و صرفا بیان شده است که انسان دارای کرامت است و به مبدأ آن اشاره‌ای نشده است (ارسطا، ۱۳۹۷، ص ۹۸).
از این رو ثمره‌ای که در الهی‌دانستن منشأ کرامت انسانی وجود دارد، این است که کسی حق ندارد آن را سلب یا تضعیف کند یا در‌مقابل آن ایستادگی نماید؛ زیرا ایستادن در‌مقابل آن برابر است با ایستادن در برابر خدایی که معطی کرامت و قدرت مطلق عالم هستی می‌باشد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسن خرقانی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمدمهدی حسینی:
آموزه‌های امام‌رضا (ع) درباره نماز، تسلیم حق و تأثیر آن بر کرامت انسانی
مفهوم کرامت انسانی، به‌مثابه ارزش و منزلت ذاتی و اکتسابی انسان، جایگاهی محوری در نظام فکری اسلام داشته و ریشه در آیات نورانی قرآن کریم و تبیین‌های معصومین (ع) دارد. در‌این‌میان، سیره و کلام امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) به‌عنوان وارث دانش نبوی و علوی، منبعی غنی برای فهم دقیق‌تر ابعاد این کرامت و عوامل مؤثر بر شکوفایی آن به شمار می‌رود.
«آموزه‌های امام‌رضا (ع) درباره نماز، تسلیم حق و تأثیر آن بر کرامت انسانی» با اذعان به اهمیت فریضه نماز به‌عنوان عمود دین و ضرورت تسلیم آگاهانه دربرابر حق الهی (اطاعت از فرمان‌ها و نواهی تشریعی)، بر آن است تا نسبت وثیق و تأثیرگذار این دو عنصر کلیدی در منظومه عبادی و اخلاقی اسلام را، از منظر آموزه‌های خاص امام‌رضا (ع) بر تحقق و ارتقای کرامت انسانی موردواکاوی نظری و تحلیلی قرار دهد. با وجود تحقیقات متعدد درباره هر‌یک از مفاهیم نماز، اطاعت و کرامت در متون اسلامی، کمتر پژوهشی به صورت متمرکز و با روش‌شناسی نظری به بررسی چگونگی تأثیر متقابل و سازنده آموزه‌های رضوی در این سه حوزه بنیادین پرداخته است.
نماز در اندیشه امام‌رضا (ع) با ایجاد نوعی پیوند مستمر و آگاهانه با مبدأ لایتناهی کرامت، هم کرامت ذاتی انسان را یادآوری و تقویت می‌کند و هم با فراهم‌آوردن زمینه تذکر، استغفار و جهت‌دهی افعال بر مدار حق، بستر لازم برای کسب کرامت اکتسابی را فراهم می‌آورد. تسلیم دربرابر حق نیز با الزام عملی به رعایت عدالت، صداقت و مسئولیت‌پذیری در‌قبال حق‌الناس، کرامت انسانی را از حوزه فردی فراتر می‌برد و در ساحت اجتماع استحکام می‌بخشد.
در‌نهایت نیز می‌توان این نتیجه نظری را گرفت که آموزه‌های جامع امام‌رضا (ع) درخصوص نماز و تسلیم حق، چارچوبی منسجم و کارآمد برای فهم عمیق‌تر کرامت انسانی ارائه می‌کند و خلاف نگرش‌های مادی‌گرایانه، آن را نه امری صرفا دنیوی، بلکه موهبتی الهی و در‌گرو پیوند عمیق با خالق و پایبندی به اصول متعالی اخلاقی و اجتماعی می‌داند که این خود می‌تواند مبنای نظری مهمی برای بحث‌های معاصر پیرامون حقوق و کرامت بشر فراهم آورد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدمهدی حسینی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدعلی حسینی:
نقش تعالیم رضوی در روشن‌ساختن گستره‌های کرامت انسان در نگاه اسلام
تعالیم رضوی نقشی بی‌بدیل در تبیین و ژرف‌ساختن گستره‌های کرامت انسان در نگاه اسلام ایفا می‌کند. یافته‌های این نگارش نظری، آشکار ساخته است که چگونه امام‌رضا (ع) با تأکید بر معرفت نسبت‌به حق و سلوک عبودی آگاهانه، بعد معنوی کرامت (پیوند وجودی و عزتمندی در سایه اتصال به مبدأ مطلق کمال) را تشریح فرموده و چگونه با تبیین فضائل اخلاقی، شأن عقل و ضرورت تهذیب نفس، بعد اخلاقی و فکری کرامت (شخصیت والا، خودآگاه و رشدیافته) را نمایان ساخته و چگونه با تبیین حقوق متقابل، برپایی عدالت اجتماعی و پذیرش مسئولیت، بعد اجتماعی کرامت (منزلت و شأن انسان در بستر تعامل با دیگران) را برجسته ساخته‌اند و چگونه با منش عملی و موضع‌گیری‌های هوشمندانه دربرابر ستم، بعد عزت نفس و پایداری دربرابر تضییع حقوق (کرامت در ساحت رؤیارویی با چالش‌ها و ستم) را به تصویر کشیده‌اند.
این تحلیل، سهم روشنگرانه تعالیم رضوی را در تفکیک و ژرف‌کاوی این گستره‌های گوناگون کرامت به نمایش می‌گذارد. حاصل این مطالعه، ارائه تحلیلی نظری، دقیق و مستند از نقش بنیادین تعالیم امام‌رضا (ع) در روشنگری جامع گستره‌های کرامت انسان در بستر فکر اسلامی خواهد بود.
این تحلیل نمایانگر آن است که نگاه تفصیلی و عمیق ایشان به کرامت، چارچوبی غنی و چندوجهی برای فهم این مفهوم کلیدی فراهم می‌آورد که می‌تواند مبنایی محکم برای مطالعات انسان‌شناسی دینی، اخلاق کاربردی و مباحث حقوق بشر از منظر اسلامی در دنیای امروز باشد. این نوشتار با تمرکز بر سهم روشنگرانه معارف رضوی، گامی نو در جهت نمایاندن ابعاد گوناگون کرامت انسان و ارائه یک طرح مفهومی مستند از این حقیقت بنیادین براساس یکی از اصیل‌ترین منابع معرفتی در جهان اسلام برمی‌دارد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر جواد ایروانی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدمهدی حسینی:
آموزه‌های امام‌رضا (ع) در‌مورد حقوق جهانی، عدالت اجتماعی و اقتصادی برای پناهندگان
بحران پناهندگی و مهاجرت اجباری، یکی از حادترین مسائل فرا روی جامعه جهانی در دوران معاصر است که نقض گسترده حقوق بنیادین انسان‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی عمیقی به همراه داشته است. پاسخ‌گویی مؤثر و اخلاقی به این بحران، نیازمند بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های فکری و حقوقی مکاتب گوناگون است.
در این میان آموزه‌های اسلامی، با تأکید بر کرامت ذاتی انسان و مسئولیت الهی در‌قبال هم‌نوعان، مبانی ارزشمندی برای پرداختن به حقوق و عدالت در حق گروه‌های آسیب‌پذیر، ازجمله پناهندگان ارائه می‌دهد. مکتب اهل‌بیت (ع) به‌عنوان منبعی غنی در فهم تعالیم اصیل اسلامی، نگاه ویژه‌ای به این مسائل دارد. امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) با‌توجه‌به جایگاه رفیع علمی و سیره عملی‌شان، آموزه‌های کلیدی درخصوص حقوق انسان‌ها، عدالت اجتماعی و اقتصادی ارائه فرموده‌اند که دارای قابلیت‌های فراوانی برای تبیین نظری حقوق پناهندگان است.
آموزه‌های امام‌رضا (ع) چارچوب نظری غنی و جامعی به‌منظور پرداختن به حقوق جهانی، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی برای پناهندگان ارائه می‌دهند. یافته‌های موردانتظار تبیین خواهد کرد که چگونه اصول فقرستیزی، عدالت‌محوری و رعایت حقوق انسان‌ها در نگاه ایشان، قابلیت بسط و اطلاق بر وضعیت پناهندگانی را که ناخواسته از وطن آواره شده‌اند و نیازمند حمایت هستند، داراست.
تحلیل نشان خواهد داد که نگاه امام‌رضا (ع) به این مسائل، نه‌تنها بر تأمین نیاز‌های اولیه پناهندگان تأکید دارد، بلکه کرامت انسانی آنها و ضرورت برخورداری‌شان از حقوق عادلانه در جامعه، مقصد را نیز شامل می‌شود. این نگاه نظری، مبانی مهمی برای لزوم حمایت از پناهندگان، تأمین حقوق آنها و تلاش برای ادغام عادلانه آنها در جامعه براساس اصول انسانی و اسلامی ارائه می‌کند.
حاصل این نوشتار علمی، ارائه تبیینی نظری و مستند از مبانی حقوق جهانی، عدالت اجتماعی و اقتصادی برای پناهندگان براساس آموزه‌های امام‌رضا (ع) است و حکایت از این دارد که نگاه ایشان، چارچوبی نظری فراهم می‌آورد که می‌تواند مبنای مهمی برای تدوین رهنمود‌های اخلاقی و حقوق در جوامع اسلامی برای برخورد با پدیده پناهندگی و همچنین مبنایی برای گفتوگو با نظام‌های حقوق بشر بین‌المللی باشد. این مقاله با ارائه تحلیلی نظری و مستند از تعالیم رضوی، گامی در جهت فهم عمیق‌تر مبانی اسلامی برای پاسخ‌گویی به یکی از چالش‌های بزرگ بشری برمی‌دارد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
